Nikifor Krynicki, (od 2003) Epifaniusz Drowniak, (ur. 21 maja 1895 w Krynicy, zm. 10 października 1968 w Foluszu) – polski malarz prymitywista pochodzenia łemkowskiego.
Był synem Eudokii Drowniak bardzo biednej wiejskiej kobiety, która zarabiała na życie sprzątaniem krynickich pensjonatów. Po matce, która wychowywała go samotnie, w wielkiej biedzie i poniewierce odziedziczył wadę słuchu i wymowy. Bełkotliwa, bardzo niewyraźna mowa uniemożliwiła mu normalny kontakt z ludźmi i naukę w szkole, do której podobno krótki czas uczęszczał, lecz faktycznie pozostał analfabetą.
Nie wiadomo, skąd wzięło się jego imię czy też przezwisko (oryginalnie brzmiało ono prawdopodobnie Netyfor), w każdym razie używał go od najmłodszych lat. Przez długi czas posługiwał się wyłącznie tym imieniem. Dopiero w 1963 roku urzędowo nadano mu nazwisko „Krynicki”, co stanowiło przypieczętowanie administracyjnej normalizacji jego statusu (jednocześnie od władz Krynicy otrzymał mieszkanie). Natomiast w 2003 roku sąd w Muszynie rozstrzygnął, że prawdziwe imię i nazwisko Nikifora to: Epifaniusz (Epifan) Drowniak.
zdj. 1. Pomnik Nikifora Krynickiego w Krynicy-Zdrój
Nikifor był samoukiem, ale niewątpliwie został obdarzony nadzwyczajnym talentem malarskim. Znawcy sztuki mówią wręcz o Jego „fenomenalnej intuicji malarskiej”, pozwalającej mu szybko, bezbłędnie i idealnie dokonywać zestawień kolorystycznych. Przez długie lata artysty nie było stać na zakup dobrych materiałów malarskich, tworzył więc na przypadkowych kawałkach papieru, takich jak np. papier pakunkowy, stare plakaty, kartki z zeszytów szkolnych, tektura, pudełka po papierosach itp.
W swoim malarstwie Nikifor był swoistym dokumentalistą rzeczywistości. Wybierając pewien element do utrwalenia na obrazie przekształcał go i poprawiał według własnego uznania. Zawsze jednak, co warte jest podkreślenia, brał na warsztat tylko to, co było „godne malowania”. Zaznaczyć też należy, iż Nikifor nigdy nie namalował dwóch jednakowych obrazów. Nawet, gdy był o to specjalnie proszony, malując ten sam obiekt kolejny raz, zawsze zmieniał szczegóły kompozycji.
Zdecydowana większość obrazów Nikifora to akwarele i w tej technice wykonane zostały w okresie międzywojennym prace, które uznawane są za najlepsze w jego dorobku. W późniejszych latach Nikifor stosował także gwasze i kredki. Do najstarszych, wyśmienitych obrazów, prawdopodobnie z lat I wojny światowej, zaliczane są sceny wojskowe. Przedstawiają żołnierzy armii austro-węgierskiej i rosyjskiej przy składaniu meldunków i raportów. Za szczególnie cenne pod względem artystycznym uznawane są obrazy z lat 20. i 30., wśród których wyróżniają się architektury fantastyczne i sceny we wnętrzach świątyń. Za szczytowe osiągnięcie w twórczości Nikifora należy chyba jednak uznać obrazy, które umownie nazwiemy pejzażami beskidzkimi ze stacyjkami. Temat wiejskich stacyjek i dworców kolejowych związany jest z ulubionymi przez Nikifora podróżami koleją.
Od 1960 aż do śmierci Nikiforem opiekował się krynicki artysta malarz Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój talent i stworzył mu dobre warunki do pracy i życia, a po śmierci Nikifora zadbał o zachowanie jego twórczości. Dzieje tej niezwykłej przyjaźni opowiada film fabularny „Mój Nikifor” Krzysztofa Krauzego (rolę Nikifora zagrała w nim Krystyna Feldman). Premiera filmu w 2004 roku przyczyniła się do ponownego, wzrostu zainteresowania krynickim samoukiem, a co za tym idzie – spowodowała kilka wystaw oraz wznowienie niektórych publikacji dotyczących Jego i Jego sztuki.
zdj. 2. Plakat z filmy „Mój Nikifor”.
Artysta zmarł 10.10.1968 roku w sanatorium w Foluszu k. Jasła. Pochowany został na cmentarzu w Krynicy. Od 1995 roku czynne jest w Krynicy Muzeum Nikifora.
zdj. 3. Muzem Nikifora na ul. Bulwary Dietla 19 w Krynicy Zdrój
Przez całe życie Nikifor był bardzo mocno związany z Krynicą, gdzie mieszkał i tworzył. Był bardzo barwną postacią, swój „warsztat malarski” (kilka pudełek ze zwykłymi szkolnymi akwarelkami i kredkami oraz trochę ołówków i pędzli) rozkładał codziennie w różnych punktach uzdrowiska co czyniło go znanym zarówno wśród kuracjuszy, jak i mieszkańców.
Nie ma przesady w stwierdzeniu że Nikifor stał się najsłynniejszym „ambasadorem Krynicy” w świecie.
Literatura:
1. Almanach Muszyny 1999, Rocznik pod patronatem Towarzystwa Miłośników ziemi Muszyńskiej, wydanie I
1. http://www.malarze.walhalla.pl/malarze.php5? art=66
2. http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nikifor_krynicki
3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Nikifor_Krynicki
4. http://www.nikifor.com.pl
Zobacz również artykuł o najsłynniejszym „ambasadorze Krynicy” w świecie, czyli JANIE KIEPURZE.
